AzFakt

Dünya “böyük Afrika müharibəsi“nin astanasında: Fransa qarşıdurmanı qızışdırır

Ticarət müharibəsi başladı - Trampın bu sərəncamı imzalaması nə vəd edir?

Ərdoğanın Xocalı səfəri - “Şuşada Türkiyə konsulluğunun təməli atılsa...”

Prezident Zəngəzurla bağlı tələbini açıqladı - “Azərbaycana maneəsiz keçid verməlidir...”

“Rossotrudniçestvo“nun əsl mahiyyəti - “Rus evlər“i casus şəbəkəsi rolunda

Natiq Aslanov yığıdığı milyonları üzə çıxarır - Daşınmaz əmlaka sərmayə yatırıb

Rusiya-İran arasında Azərbaycan üzərindən qaz anlaşması - Putin bu dəfə əmindir, amma..

Arayik Harutyunyan Azərbaycan xalqından üzr istədi - “İndi bu bəyanata görə təəssüflənirəm...“

Azəraycanda terror aktı hazırlayanlar həbs olundu - “200 min dolları müqabilində ona sui-qəsd edəcəkdilər...“

Çin qərbə qarşı məxvi planı işə saldı - “Made in China 2025”-də nələr var?

Bakıda 120 milyonluq qalmaqallı hərracın arxasında kimlər dayanır? - ŞOK İSİMLƏR

Abşeron rayonunda sənədsiz evlərin sayı sürətlə artır - İcra hakimiyyəti ilə “anlaşıb“...

Prezidentdən dünyaya mesaj: Azərbaycan 21 ildir inamla, uğurla, ləyaqətlə inkişaf edir

Nadir Aslanovun “görmədiyi“ qanunsuz tikilən 110 evin iziylə - Baş purokrorluğa müraciət...

Qanuna dəyişiklik edilir: Azərbaycan telekanallarında...


Tarix 12.02.25, 18:11	Font ölçüsü : - / +

"Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında" qanuna təklif olunan dəyişikliyə görə, istifadə edilən anlayışlara "Azərbaycan işarət dili" də əlavə olunur. Qanuna əlavə edilən yeni - 12-1-ci maddəyə əsasən, dövlət əlilliyi olan şəxslərin məlumat əldə etmək hüququna təminat verir. Qanunla dövlət büdcəsindən maliyyələşən, habelə ictimai yayımçı statusuna malik olan ümumölkə yerüstü televiziya yayımçıları "prime time" zamanı yayımladıqları informasiya xarakterli proqramlarının Azərbaycan işarət dilinin tərcüməsi ilə müşayiət olunmasını təmin edirlər. Azərbaycan işarət dilinin tərcüməsini müvafiq təhsilə və ixtisasa malik olan şəxslər həyata keçirirlər. Dövlət tərəfindən audiovizual əsərlərin subtitrləşdirilməsi təşviq edilir.

"Azərbaycan işarət dilindən istifadə olunması həm də əlillərin hüquqlarının müdafiəsi baxımından vacibdir"

Nəzərdə tutulan təklifləri Oxu.Az-a şərh edən Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin üzvü, deputat Vüqar Bayramov deyib ki, təqdim olunan layihələrə əsasən iki istiqamətdə dəyişikliklərin olması nəzərdə tutulub:

"Bunlardan biri məhz Azərbaycanda işarət dilinin tətbiqi ilə bağlıdır. Bu, yeni bir mexanizmin tətbiqi anlamına gəlir və beynəlxalq konvensiyalara uyğun olaraq Azərbaycanda işarət dilinin tətbiqi həyata keçiriləcək. İnkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da televiziya verilişlərində işarət dilindən istifadə olunması, əlilliyi olan şəxslərin işarət dilindən istifadə etmələri üçün imkanların yaradılması deməkdir. Azərbaycan işarət dilindən istifadə olunması həm də əlillərin hüquqlarının müdafiəsi baxımından vacibdir. İkinci məqam isə "18 yaşınadək əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslər" ifadəsinin dəyişdirilməsi ilə bağlıdır. Bu, ifadə "əlilliyi olan uşaqlar" termini ilə əvəz olunacaq. Nəzərə alsaq ki, əlillik 18 yaşınadək müəyyənləşdirilir. Bu da praktiki olaraq uşaqlıq dövründə əlilliyi müəyyən edilənlər əlilliyi müəyyən olunmuş uşaqlar kimi xarakterizə edilərək qanunvericilikdə əksini tapacaq. Bu da beynəlxalq standartlara uyğun olaraq terminologiyadan istifadə olunması və Azərbaycan qanunvericiliyinin beynəlxalq konvensiyalara uyğunlaşdırılması məqsədi daşıyır".

Deputat deyib ki, işarət dilinin tədris olunması, təlimlər vasitəsilə əlilliyi olan şəxslərə çatdırılması vacibdir:

"Buna görə də kompleks yanaşma tətbiq olunacaq. Qanunvericilik formalaşandan sonra mexanizmin hazırlanması və tətbiqi həyata keçiriləcək. Sözsüz ki, bu tədbirlərə işarət dilinin tədrisi, eşitmə qabiliyyəti olmayan vətəndaşlarımızın təlimlərə cəlb edilməsi, eyni zamanda bu istiqamətdə həm təhsil, həm də psixoloji tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulur".

Göründüyü kimi, qanuna təklif olunan dəyişiklik həm də Azərbaycanda surdotərcüməçilərin efirdə daha geniş şəkildə iştirak etməsinə şərait yaradır. Bəs bu sahədə hazırkı vəziyyət necədir? Ölkəmizdə "Azərbaycan işarət dili"nin tərcüməsini həyata keçirəcək müvafiq təhsilə və ixtisasa malik olan şəxslərin sayı kifayət qədərdirmi?

"Surdotərcüməçiləri efirə hazırlamaq üçün xüsusi kurslar yoxdur, amma buna ehtiyac var"

Mövzu ilə bağlı həmsöhbətimiz "Real" TV-nin surdotərcüməçisi Yeganə Tağıyeva bildirib ki, bu sahədə mütəxəssis olmaq üçün işarət dilini bilmək kifayət etmir:

"Gərək xitab etdiyin auditoriyanı həm də hiss edəsən. Buna görə də mən həmişə deyirəm ki, bu sahədə ən yaxşı mütəxəssislər bir çox hallarda əlilliyi olan valideynlərin övladları olurlar. Çünki onlar yalnız işarət dilini, terminləri bilmir, həm də auditoriyanı hiss edirlər".

Həmsöhbətimiz deyib ki, Azərbaycanda bu sahədə hazırda mütəxəssislərin sayı azdır:

"Ölkəmizdə surdotərcüməçilik ixtisası yoxdur, bununla bağlı kurslar var və orada işarət dilini öyrədirlər".

Y.Tağıyeva vurğulayıb ki, efirin öz dili var və bunun üçün də əlavə məşq, dərslər lazımdır:

"Təəssüf ki, surdotərcüməçiləri efirə hazırlamaq üçün xüsusi kurslar yoxdur, amma buna ehtiyac var. Sinxron tərcümə çətindir. Efirdə isə terminləri bilməklə yanaşı, oturuş, əlləri düzgün qoymaq və s. qaydalara da bələd olmalısan. Mən illər əvvəl AzTV-nin efirində surdotərcüməçini izləyərək və güzgü qarşısında məşq etməklə efirə hazırlaşmışam. İlk vaxtlarda, təbii ki, çətin idi. Çünki bu iş tək zehni deyil, həm də fizikidir və insandan güc, artistizm bacarığı tələb edir. Bəzi hallarda elə sözlər olur ki, onların birbaşa tərcüməsi olmur. Bu zaman sinonimlərdən istifadə etməklə fikri çatdırmalı oluruq. Ona görə peşəkar sinxron tərcüməçi həm də çevik məntiqə və mütaliəyə sahib olmalıdır".

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetindən Oxu.Az-ın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, surdotərcüməçiliklə bağlı konkret ixtisas olmasa da, korreksiyaedici təlim ixtisasında surdopedaqogika tədris olunur.

"İnformasiyanın işarət dili ilə çatdırılması həm də humanist, ədalətli addımdır"

Mövzu ilə bağlı Oxu.Az-a açıqlamasında Əməkdar jurnalist, professor Qulu Məhərrəmli deyib ki, əhalinin müəyyən sosial kateqoriyaları var ki, onlar üçün informasiya almaq müəyyən qədər çətin olur:

"Buna görə televiziyalar bu boşluğu doldurmalıdır. Qanundakı düzəliş də buna xidmət edir".

Professor qeyd edib ki, surdotərcüməçiliklə bağlı Azərbaycan televiziya kanallarının təcrübəsi olduğu üçün ciddi çətinlik yaşanmayacaq:

"Vaxtilə AzTV-də axşam saat 17:00, 19:00 xəbərləri həm də işarət dili ilə təqdim edilib. Bu, spesifik kadr hazırlığı tələb edir. Lakin hesab edirəm ki, bu sahədə o qədər də ciddi çətinlik olmayacaq, çünki müəyyən məhdudiyyəti olan insanlarla çalışan təşkilatlarla da bu istiqamətdə addımlar atılır. Onları cilalamaqla, işarət dilini bilənlərlə çalışaraq efir üçün kadrlar hazırlamaq mümkündür. Televiziyalar uyğun təşkilatlarla bu istiqamətdə birgə addımlar ata bilərlər".

O xatırladıb ki, qanundakı dəyişiklik birinci növbədə, büdcədən maliyyələşən televiziya kanalları qarşısında informasiya almaq imkanı məhdud olan insanlara məlumat vermək öhdəliyi qoyur:

"İndi dağınıq informasiya məkanındayıq. Parçalanmış auditoriya və xəbər mənbələrinin həddindən artıq çoxluğu, sistemsizliyi televiziyalarda konkret informasiyaların həm də işarət dili ilə verilməsini vacib edir. Bu baxımdan qəbul olunan dəyişiklik çox önəmlidir. Bunu həm də humanist, ədalətli addım kimi yüksək qiymətləndirirəm. Bunun reallaşdırılması vacibdir".

"Bütün yayımçılar bu tendensiyaya qoşulsalar, biz bunu alqışlayacağıq"

Audiovizual Şuranın Kommunikasiya sektorunun müdiri Taleh Quliyev Oxu.Az-a açıqlamasında deyib ki, "Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında" Qanuna Azərbaycan işarət dili anlayışının əlavə edilməsi haqqında təklif olunan dəyişiklik mütərəqqi addım hesab edilir:

"Vətəndaşlarımızın informasiyaya əlçatanlığının təmin edilməsi baxımından bu olduqca vacib məsələdir. Audiovizual Şura və aidiyyəti dövlət qurumları arasında sözügedən qanun layihəsi üzərində uzun müddət idi ki, məsləhətləşmələr aparılırdı. Layihəyə əsasən, dövlət əlilliyi olan şəxslərin məlumat əldə etmək hüququna təminat verir. Dövlət dilinin şifahi formada istifadəsi zamanı eşitmə qabiliyyəti tam məhdud olan şəxslər üçün Azərbaycan işarət dili ünsiyyət dili kimi rəsmi tanınır".

T.Quliyev deyib ki, qanun layihəsi qəbul olunduqdan sonra qanunun tələbləri dövlət büdcəsindən maliyyələşən, eyni zamanda ictimai yayımçı statusuna malik olan ümumölkə yerüstü televiziya yayımçılarına şamil olunacaq:

"Onlar "prime-time" zamanı yayımladıqları informasiya xarakterli proqramlarının işarət dilinin tərcüməsi ilə müşayiət olunmasını təmin edəcəklər. Əlbəttə, biz Audiovizual Şura olaraq özəl yayımçılara da bu yöndə iş görməyi tövsiyə edirik, ancaq təbii ki, özəl yayımçılardan biz bunu yerinə yetirməyi tələb edə bilmərik. Çünki onların istər maliyyə, istərsə də resurs baxımından müəyyən çətinlikləri var. Ona görə də özəl kanallara bu istiqamətdə yalnız tövsiyə edə bilərik. Eyni zamanda əlavə etməliyəm ki, bizim bəzi özəl kanallarımız bu təcrübədən artıq neçə vaxtdır istifadə edirlər. ARB24-də və "Real TV"də bəzi məhsullar işarət dilindən istifadə edilərək verilir. Ancaq dövlət və ictimai yayımçılarla yanaşı bütün yayımçılar bu tendensiyaya qoşulsalar, bunu alqışlayacağıq".

T.Quliyev qeyd edib ki, Azərbaycanın 2008-ci ildə qoşulduğu BMT-nin "Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında" Konvensiyasına uyğun olaraq, əlilliyi olan şəxslərin informasiyaya əlçatanlığı onların hüquqlarının təmin olunması baxımından vacib addımdır:

"Nəzərə almalıyıq ki, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində belə bir təcrübə çoxdan var. İctimai yayımçılar, dövlət yayımçıları bundan istifadə edir. BBC, TRT və Avropanın bir sıra yayımçıları xəbərlər proqramı buraxılışlarını işarət dili ilə verirlər".

Xəbərin oxunma sayı : 277